Bên trong lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt

Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt nằm giữa khu đất rộng khoảng 14 ha, trên đường Nguyên Tử Lực, được quy hoạch theo kiến trúc vòng tròn đồng tâm đặc trưng.

Từ trên cao, công trình nổi bật với khối nhà chính hình tròn ở trung tâm - nơi đặt lò phản ứng, bao quanh là các dãy nhà bán nguyệt và đường nội bộ uốn cong kết nối các khu chức năng.

Đây là lò phản ứng đầu tiên tại Việt Nam được Mỹ khởi công xây dựng vào đầu năm 1961 với tên gọi TRIGA Mark II. Hai năm sau, lò được khởi động thành công và đến tháng 3/1963 chính thức hoạt động với công suất nhỏ, khoảng 250 kWt - chủ yếu phục vụ huấn luyện, nghiên cứu và sản xuất đồng vị phóng xạ.

Sơ đồ mặt cắt ngang của lò phản ứng hạt nhân và vị trí các kênh thí nghiệm phục vụ phân tích, nghiên cứu và sản xuất đồng vị phóng xạ, được đặt ở vị trí đường dẫn vào lò.

Giai đoạn 1968 - 1975, lò phản ứng tạm dừng hoạt động. Đến cuối tháng 3/1975, tất cả các thanh nhiên liệu TRIGA được tháo dỡ và chuyển trả lại Mỹ.

Lò phản ứng hạt nhân thiết kế hai tầng, hai bên được bố trí cầu thang dẫn lên miệng lò. Xung quanh được bố trí các ống cỡ lớn lấy không khí bên ngoài vào; xả ra sau khi được xử lý với các tiêu chuẩn nghiêm ngặt.

Vào năm 1979, Việt Nam ký hợp đồng với Liên Xô để khôi phục và mở rộng lò phản ứng. Công trình mới mang tên IVV - 9, tên gọi theo địa danh là Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt. Tháng 3/1984, công trình chính thức khánh thành, với công suất 500 kWt, gấp đôi so với trước.

Nhân viên Viện nghiên cứu hạt nhân đo nồng độ phóng xạ ở miệng lò phản ứng.

Từ khi vận hành trở lại, nơi đây trở thành trung tâm nghiên cứu hạt nhân duy nhất của Việt Nam, phục vụ sản xuất đồng vị phóng xạ cho y học, nghiên cứu vật liệu, đào tạo kỹ sư và nhà khoa học.

Biển cảnh báo được đặt trong khu vực lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt, nơi nhiều vị trí đều gắn biển tương tự để nhắc nhở an toàn bức xạ cho nhân viên làm việc.

Giai đoạn 2007-2011, lò phản ứng sử dụng hỗn hợp hai loại nhiên liệu gồm loại có hàm lượng uranium cao và một loại thấp hơn. Đến cuối năm 2011, lò sử dụng toàn bộ nhiên liệu hàm lượng uranium thấp và vận hành ổn định với công suất thiết kế.

Phòng điều khiển trung tâm của lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt, nơi các kỹ sư theo dõi và vận hành toàn bộ hoạt động của lò qua hệ thống màn hình, bảng tín hiệu và thiết bị giám sát an toàn.

Anh Phạm Hữu Tâm, 26 tuổi (phải), cùng trưởng kíp trực theo dõi các thông số vận hành tại bàn điều khiển trung tâm lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt.

Nam nhân viên kiểm tra hệ thống xử lý nước ở lò phản ứng.

Lò phản ứng được vận hành tối đa mỗi năm khoảng 45 tuần, mỗi tuần từ 85 đến 130 giờ để sản xuất đồng vị phóng xạ. Thời gian còn lại được dành cho bảo dưỡng, huấn luyện và đào tạo. Tính đến tháng 3/2024, tổng thời gian lò hoạt động ở công suất thiết kế đạt khoảng 70.000 giờ.

Kỹ thuật viên vận hành thiết bị trong Phòng INAA tự động của Viện Nghiên cứu hạt nhân.

Ngoài lò phản ứng, Viện nghiên cứu hạt nhân hiện có 6 trung tâm nghiên cứu và điều chế đồng vị phóng xạ; phân tích, nghiên cứu môi trường; an toàn bức xạ; phòng nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hạt nhân và đồng vị... với hơn 190 nhân sự.

Chị Nguyễn Thị Ngọc, kỹ thuật viên, chuẩn bị dung dịch trong phòng sạch ở công đoạn sản xuất dược chất đánh dấu chứa đồng vị phóng xạ ở dạng đông khô pha tiêm.

Lọ thuốc phóng xạ MDP thành phẩm.

Theo TS Cao Đông Vũ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt, hiện mỗi năm lò cung cấp từ 1.000 đến 1.500 Ci thuốc phóng xạ sản xuất tại lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt cho 23 trên tổng số 40 khoa Y học hạt nhân trong cả nước, hơn nhiều lần so với thời điểm lò mới vận hành (năm 1984).